Sosyal patlama, bireysel veya toplumsal olarak yaşanan, değişik kaynaklı krizlerin ortaya çıkardığı genelde polis gücüyle önlenmeye çalışılan, odağında insan olan önemli bir sorundur.
Bazen insanlar, kendilerini sürekli meşgul eden, yüreğinde hissettikleri dramatik bir sorunu, dışarıdan ateşlenen bir yaklaşım sonucu, başka insanları da etkileyecek bir biçimde açığa çıkarırlar.
Sosyal patlamalara ilişkin dramatik örnekler, dünya genelinde yaşandığı gibi ülkemizde de zaman zaman yaşanan bazı olaylarda görmemiz mümkündür.
DÜNYA GENELİNDE SOSYAL PATLAMALAR
Dünya genelinde sosyal patlamalara örnek teşkil edecek çok sayıda olay geçmişte yaşanmış olup günümüzde de yaşanmaya devam edegelmektedir.
Büyük çapta toplumsal sorunların ortaya çıkmasını sağlayan dünya genelinde yaşanmış bazı örnekleri hatırlamakta yarar bulunmaktadır.
2010 yılı kasım ayında meyve ve sebze satıcısı olan üniversite mezunu işsiz bir genç olan Muhammed Buazizi’nin satış arabasına polisin el koymasının ardından kendini ateşe vermesiyle Tunus’ta büyük çaplı protestolar başlamıştı.
Bu protestolar bir nevi sosyal patlama şeklinde Tunus’ta son 30 yıldır yaşanan sosyal ve siyasal olayların en dramatik dalgalardan biriydi ve sonuçta çok sayıda insanın ölümüne neden oldu.
Bu olayın ardından Arap Baharı diye anılan eylemler 17 Aralık 2010 tarihinde başladı. Arap baharını çıkaran eylemler, işsizlik, gıda enflasyonu, siyasi yozlaşma, ifade özgürlüğü ve kötü yönetime gösterilen tepkinin bir ifadesiydi.
Amerika’da siyahi vatandaşlara karşı polisin geçmişte ve günümüzde gösterdikleri ayrımcı ve kutuplaştırıcı davranış, önemli sosyal patlamalara neden olacak ve siyahi vatandaşlara özgürlük yürüyüşünü başlatacak bir biçimde yıllardır devam edegelmektedir.
25 Mayıs 2020 tarihinde Minneapolis’te 20 Amerikan doları sahte banknot ihbarı için gelen beyaz polis memuru Derek Chauv’’ın kelepçeli şekilde yere yüzüstü yatırdığı George Floyd’u yaklaşık dokuz saniye boyunca diziyle boğazına bastırıp nefessiz bırakması sonucu ölümüne neden olmuştu.
Aynı şekilde 22 Mart 2023 tarihinde Virginia eyaletinde Irvo Otieno (28) isimli siyahi gençte, Amerikan polisince 11 dakika boyunca yerde tutulup nefessiz kalması sonucu hayatını kaybetmişti.
Polis gücünün orantısız bir biçimde siyahi vatandaşlara karşı kullanılması, bu vatandaşlar arasında sosyal patlamalara zemin hazırlayan nedenler arasında yer almaktadır.
Geçtiğimiz günlerde Fransa’da 17 yaşında Cezayirli bir gencin trafik ışığına riayet etmeyip, polisin dur ihtarına uymaması, 27 Haziran 2023’te vurularak öldürülmesine neden olmuştu.
Bu olayda Paris’te göstericiler tarafından büyük çapta sosyal patlamayı tetikleyen protestolara neden oldu. Fransa’da şiddet, yağma ve kundaklama olayları oldu, yüzlerce protestocu gözaltına alındı.
Sosyal patlamalara neden olan dünya genelinde yaşanan olaylardan çok sayıda örnek vermek mümkündür. Önemli olan polis gücünün abartısız ve bilinçsizce kullanılmaksızın ortaya çıkardığı vahim sonuçlardan gerekli dersin çıkarılmasıdır.
ÜLKEMİZDE SOSYAL PATLAMALARA YOL AÇABİLEN NEDENLER
Ülkemizde de sosyal patlamayı tetikleyecek olaylar zaman zaman yaşanmaktadır. Yaşanan olaylardan emniyet güçlerimizin bireysel ve toplumsal olaylardaki rolünün çok önemli olduğu gerçeğine ulaşmak zor değildir.
Elbette toplumda emniyet ve güveni sağlama, kişisel hak ve özgürlükleri koruma, suçu önleyip suçluları yakalama, halkımıza yardım ve hizmet götürme açılarından polisin rolü oldukça önemlidir.
Günümüzde ve geçmişte siyasi iktidarlarca yürütülen ekonomi politikalarının ağır ekonomik krize yol açması ardından görülen hayat pahalılığı, işsizlik geniş halk kitleleri üzerinde sosyal patlamaya meydan verebilecek bir düzeye ulaşabilmektedir.
Ekonomik krizle birlikte aile bağlarını çözen ve intiharlara yol açan kredi kartı borçları icra ile tahsil olayları da aile içinde sosyal patlamayı çıkaran nedenler arasında bulunuyor.
Toplumsal yapıda sosyal patlamalara, ailede çözülmeye, bireyler üzerinde ağır çöküntü ve intiharlara yol açan olaylar karşısında sendikalar başta olmak üzere diğer sivil toplum kuruluşlarının tepki göstermesi anayasal özgürlükler çerçevesinde makul karşılanmakla beraber, yapılan gösterilerde polisin orantısız gücü istenmedik olayların ortaya çıkmasına neden olabilmektedir.
Gösteri ve eylemlerde zaman zaman polis gücünün abartılı bir biçimde kullanılması sonucu gerçekleşen ölümler toplumda infiale neden olabilecek bir boyuta ulaşabilmektedir.
Özellikle eğitim düzeyi düşük, bireysel tepkiler karşısında ölçüsüz hareket eden bazı emniyet mensuplarının beklenmedik yaklaşımı olayları tırmandırmaktadır.
Önemli olan toplumun huzurunu kaçırmayan, aile birlikteliğine önem veren, bireysel hak ve özgürlükleri koruyan, sosyal patlamalara geçit vermeyen, insanları mutlu ve huzurlu kılan, tam demokratik uygulamalara hayatiyet kazandırmaktır.
Atıf ÖZGEN
İDD Kurucu Üyesi ve Denetleme Kurulu Başkanı
e-mail: ozgenatif@gmail.com
Yorum Yazın