Son günlerde iki kardeş millet olan Özbekistan veKarakalpakistan arasında çatışmalar yaşanmaktadır… Geçmişten günümüze kadar hep birlikte yaşamış bu iki millet nasıl olurda silaha birden sarıldı ve sonucunda onca ölüm, onca yaralı meydana geldi… Bu iki kardeş/ kardeşlerimiz hakkındakısa bir bilgi verdikten sonra sıcak gündemi değerlendirelim. Eskiden Turan, Ortaçağ’larda Türkistan, Mâverâünnehir, günümüzde Özbekistan denilen topraklar zengin bir tarihîgeçmişe sahiptir.Batıda ve kuzeyde Kazakistan, güneydeAfganistan, güneybatıda Türkmenistan, doğuda Kırgızistan vegüneydoğuda Tacikistan ile komşudur; sınırları içerisindeKarakalpakistan Özerk Cumhuriyeti yer alır. Karakalpak adı, bukavmin ırkî özelliklerini belirleyen bir tabir olmayıp onlarıngiyiniş tarzlarıyla ilgili bir isimdir. Karakalpaklar VI. yüzyıldaOğuz, Kıpçak ve Peçenek gibi Türk boylarının karışması sonucuortaya çıkmış bir topluluktur. Selçuklular’ın önderliğindeOğuzlar İran üzerinden Anadolu ve Ortadoğu’ya yayılırkenKarakalpaklar’ın bir kısmının bunlara katıldığı, ancakçoğunluğun Aral gölü civarında kaldığı bilinmektedir. 1917 Bolşevik İhtilâli’nin ardından Amuderya’nın sağ yakasındaoturan Karakalpaklar 1918’de ilân edilen Özerk TürkistanCumhuriyeti’ne dahil edildiler. Sol yakasında oturanlar 1920 yılına kadar Hîve Hanlığı’na bağlı kaldılar. Karakalpak toprakları 1920’de Ruslar’ın hâkimiyeti altına girdi. 1924’te Sovyetler Birliği’ne dahil edildikten sonra millî sınırlarınbelirlenmesi neticesinde 11 Mayıs 1925’te RusyaFederasyonu’nda teşkil edilen Kazakistan Özerk Cumhuriyetiiçin Ceyhun’un her iki kenarında Karakalpak özerk vilâyetioluşturuldu. 20 Mart 1932’de Karakalpak özerk vilâyetiKazakistan’dan ayrılarak Rusya federasyonuna bağlı Karakalpak Özerk Cumhuriyeti’ne dönüştürüldü. Karakalpak toprakları1936’da Özbekistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nedevredildi. O zamandan günümüze kadar bu cumhuriyetin içindeözerk konumunu muhafaza etmektedir. 1989’dan itibarenKarakalpak milliyetçileri, Özbek hükümetine Özerk Karakalpak Cumhuriyeti kurmak istediklerini bildirdiler. 1990’da Karakalpak yönetimi özerk cumhuriyet ilân etti. Özbekistan, 31 Ağustos 1991 tarihinde bağımsızlığını kazandıktan sonra Özbekmilliyetçileri Karakalpaklar’ın başlattığı hareketi bastırmayaçalışmakla beraber halen Karakalpaklar muhtar vaziyetlerinisürdürmektedirler. Özbekistan, Orta Asya Türk cumhuriyetleriarasındaki en kalabalık ülkedir. İnsanların büyük bir bölümününkırsal kesimde yaşadığı Özbekistan’da tarım en önemli geçimkaynağı ve ekonominin temelidir. Toprakların yaklaşık % 10’undan elde edilen ürünlerin başlıcaları pamuk, buğday, pirinç, çeşitli sebze ve meyvedir. Yağışların azlığı sebebiyletarım büyük ölçüde sulamaya bağlıdır. Özbekistan dünyanınönde gelen pamuk üreticilerinden biridir. Özbekistan yer altızenginlikleri bakımından şanslı bir ülkedir ve tabii kaynaklarınınen önemlileri doğalgaz, altın, petrol, uranyum ve kömürdür. (https://islamansiklopedisi.org.tr/) Aynı kandan ve candan olanhalkın Özbekistan anayasasında Karakalpakistan özerkcumhuriyetinin statüsüyle ilgili maddelerin değiştirileceğineilişkin bazı tekliflerin gündeme gelmesinin ardından 1 Temmuz'da bölgede protesto gösterileri düzenlenmiş ve çıkanolaylarda onlarca kişi ölmüş, yüzlerce kişi ise yaralanmıştı…Çok kısa bir sürede organize olan eylemcilerin arkasında kimyada kimler var? Bölgede Rusya-Ukrayna Savaşı’nın devamettiği bir dönemde iki kardeş halkın kenetlenmesi gerekirkenneden karşı karşıya geldiler? Özbekistan son yıllardır ekonomive sosyal yaşam alanındaki güzel gelişmelerden dolayı hep gündemde olmuştu. Bu olumlu gelişme ve büyüme siyonistyapıları harekete geçirmiş ülkede olumsuz hava estirmek içinhain planlar kurguladıkları gibi bunları hayata geçirmek için 1-2 Temmuz düğmeye bastılar… Olaylar başlar başlamaz Türkiyesağduyu çağrısı yapmıştır. Ayrıca Dışişleri Bakanlığı’mız, yaptığı yazılı bir açıklamada özetle şu görüşlere yer verildi: "Özbekistan yönetiminin ve halkının, olayları sağduyu vebarış ile huzur ortamı içerisinde çözüme kavuşturacağınainancımız tamdır.Ortak medeniyet, kültür ve tarihi bağlarımızbulunan, stratejik ortağımız dost ve kardeş Özbekistan’ınistikrar ve refahına büyük önem atfediyoruz" Ayrıca BirleşmişMilletler (BM), Özbekistan'ın Karakalpakistan ÖzerkCumhuriyeti'nde yaşanan protesto gösterilerine müdahaleederken can kayıplarına yol açan güvenlik güçleri hakkında acilsoruşturma talebinde bulundu. Rusya ise; Karakalpakistan ÖzerkCumhuriyeti'inde meydana gelen olayların Özbekistan'ın içmeselesi olduğunu söyledi. Diğer birçok ülke ise üç maymunuoynamaya devam etmektedir. Özbekistan CumhurbaşkanıŞevket Mirziyoyev'in, Karakalpakistan'ın başkenti Nukus'tameydana gelen son ayaklanmaların, yabancı ülkelerin de yardımıyla uzun yıllar önceden hazırlandığına inandığınısöyledi.Mirziyoyev, yaptığı açıklamada, "Son olaylarıntamamı, ne bir, ne de on gün önce hazırlandı ve düzenlendi. Bu olaylar dış güçler tarafından uzun yıllardırhazırlanıyordu." dedi. Mirziyoyev, "Ana amaç Özbekistan'ıntoprak bütünlüğünü ihlal etmek ve etnik gruplar arası birçatışmayı alevlendirmekti." ifadelerini kullandı. Aynı zamandaMirziyoyev bölgede hukuki düzeni ve vatandaşların güvenliğinisağlamak amacıyla 2 Ağustos’a kadar olağanüstü hal ilanetmişti. Bu tür hadiselerin dost ve kardeş ülkelerden bir dahayaşanmaması için birlik olmaları gerekir. PeygamberimizHz.Muhammed (sav) “Birlikte rahmet, ayrılıkta azap vardır.”uyarısını dikkate almak gerekir. Her Türk, her Müslüman hattadini, milliyeti, dünya görüşü ne olursa olsun her insan, bu kutlusözü okuduğunda, kendi aklının erdiği kadarıyla doğru mesajıalır. İstiklal marşımızın şairi Mehmet Akif Ersoy ise “Birlik” olmanın önemini şu mısralarla ne kadar veciz bir biçimdeanlatmıştır:
“Tefrika girmeden bir millete, düşman giremez
Toplu vurdukça yürekler, onu top sindiremez.”
Yine bizim temel değerlerimizden olan Anadolu’muzuaydınlatan güçlü ışık kaynaklarından biri olan Hacı Bektaş’ıVeli’nin bir sözü ile yazımı son vermek isterim…
“Gelin canlar, bir olalım”
“Bir olalım, iri olalım, diri olalım.”
Dr. İmbat MUĞLU
Yorum Yazın