Kelimeler ve kavramların iki rolü var. Birincisi; bir şeyi, düşünürken, anlamlandırırken hatta hayal kurarken, kelime ve kavramları kullanıyoruz. Bu nedenle kelime ve kavramları doğru bilmezsek bir şeyi doğru düşünemeyiz, anlamlandıramayız. İkincisi; konuşurken, tartışırken, sohbet ederken yani iletişim kurarken kelime ve kavramları kullanıyoruz. Eğer kelime ve kavramları doğru bilemiyorsak, doğru konuşamayız, sohbet edemeyiz, tartışamayız, kısaca sağlıklı iletişim kuramayız.
Bu bağlamda Ankara’da açılan Kelime Müzesini çok anlamlı ve gerekli buluyorum.
Bugün Ankara Kale kapısının biraz aşağında yer alan Kelime Müzesini bir arkadaşımla gezdim. Müze, 26 Eylül Dil Bayramında Şermin Yaşar tarafından hazırlanarak hizmete açılmış.
Deyimlerde yer alan ama bizzat görmediğimiz bizce soyut olan kelimelerin birçoğu somut olarak müzede sergilenmiştir. Örneğin zırnık, misk, okka, arşın gibi kelimeler. Özellikle öğrencilerin bu müzeyi gezmesi kelime ve kavram dünyalarının zenginleşmesine ciddi katkı sağlayabilir.
Sergilenenler arasında kelimelerin kök bilgine yönelik açıklamalar bulunmaktadır. Bu yönüyle müze etimolojiyle ilgilenenler için de keyifle gezilecek bir kelime mekânı olmuş. Bazı örnekleri şöyle sıralamak mümkündür:
“Gazlı bez: “Düşeriz dizimizi kanatırız, yaralanırız da oraya gazlı bez sararız. Ama koklarsın, koklarsın gaz kokusu gelmez. Çünkü gazlı bez gazlı değildir. Onun aslı gaz bezidir. Onun aslı da Gazze bezi. Gazze'nin meşhur incecik tülbent bezi.”
Okka; 1283 gramlık eski bir ağırlık ölçüsü. Okkalı; ağır çeken, ağır gelen demek. Okkalı kahve ise kahvesi bol olan sert kahve.
Arşın: Metrenin resmen kabulüne kadar kullanılmış ölçü aletlerinden biri. Arşınlamak bir şeyi arşın ile ölçmek olduğu gibi arşın gibi açık adımlar atarak hızlıca gitmek manasına da gelir. “Telgrafın tellerini arşınlamalı” Telgrafın tellerini ister arşınla ölçün ister öyle hızlı adımlar atın ki sevdiğinize telgraftan önce gidin.”
Bazı deyimlerin de etimolojik açıklamalarına yer verilmiştir. Örneğin, “Karga tulumba: Birini kolundan bacaklarından tutup kaldırıp götürmek anlamındaki “karga tulumba etmek” sözünün ne karga ne de tulumba ile bir alakası vardır. Bu denizcilikte yelken kaldırıp toplama emridir. “Carga la tromba!” sözünün aslı budur.”
Kelime dünyasının zihnimizdeki yansımaları somut bilgiye dönüştürülmüştür. Örneğin masanın üzerinde çok değişik çeşitte fırça konulmuş ve ortasına şöyle bir yazı yazılmıştır.
“Sen fırça dediğinde benim zihnimde bunlardan herhangi biri canlanabilir. Daha iyi anlaşılmak istiyorsan, lütfen daha fazla kelime ile konuş.”
Sergi, şairlerin şiirlerinde yer alan atasözü ve deyimlerden oluşan mısralar ve beyitlerle zenginleştirilmiştir.
İlgi duyanlar için gezilesi görülesi bir müzedir tavsiye ediyorum. Gidecek olanlar benim “Penceremden Kelimeler” kitabını okurlarsa müzeden daha çok istifade ederler.
Yorum Yazın