Dün Çin'in Ukrayna Savaşı çerçevesinde Rusya ile ilişkilerini nasıl kuracağına dair bazı temel iddiaları değerlendirmeye çalıştım. Çin'in Batılı ülkelerle sahip olduğu ticari ilişkilerin, Rusya ile Asya kıtasında yaşadığı rekabetin ya da Çin'in dış politika geleneğinin Rusya'ya olan desteğini etkileyebileceğini, fakat bunlar üzerinden Çin'in jeopolitik seçimlerinin okunamayacağını iddia ettim.
Çin Rusya'nın başta ABD olmak üzere Batı ile kavgasını kendisi için tercih edilebilir bulur. Böylelikle Batı'nın dikkatinin Pasifik bölgesine yönelmesi gecikiyor. Bu nedenle aslına bakarsanız Ukrayna Savaşı ne kadar uzun sürerse veya devamında Avrupa'daki gerilim ne kadar uzarsa Çin kendi büyümesine o kadar devam edebilir. Rusya'nın hızlı bir çöküş yaşaması durumunda sıranın kendisine gelebileceğini bildiğinden belki de Rusya'ya en azından ekonomik destek vermek isteyebilir.
Dün dediğim gibi, Batı'nın tehditlerini bu anlamda çok umursadığını sanmıyorum. Çin'in tavrını asıl belirleyen, yine uluslararası siyasetin gevşek yapısı olacak gibi. Nasıl Batılı ülkeler bu zamana kadar kendi içlerinde birlik olmada çekimser kaldı ve geciktiyse Çin'in de Rusya'ya desteği benzer şartlarda şekillenebilir.
Mesela, Batılı ülkeler Suriye, Libya ve Kırım krizlerinde sorumluluk yüklenmekten kaçındılar. Bugün bile hâlâ Ukrayna'da en az sorumlulukla geçiştirmek istiyorlar. Benzer bir düşünce formunun Çin'de de gelişeceğini düşünebiliriz. Çin, Rusya'nın direnmesini istiyor. Ama erken bir dönemde Rusya'ya vereceği desteğin dikkati kendi üzerine çekeceğini de düşünüyor. Asıl ikilemi tam burası.
İkilemler benzer olduğu gibi dış politika davranışları da benzerlikler içerecek diyebiliriz. Nasıl Avrupalı ülkeler ABD'ye yeterince güvenmedikleri için kendileri sorumluluk almaktan kaçınıyorsa, nasıl ABD Avrupalı müttefiklerini ikna edemiyorsa, Çin ile Rusya arasındaki ilişki de benzer bir biçimde seyredecektir.
Çin'in Rusya'ya verebileceği destek, en fazlasıyla ekonomik ve teknolojik olabilir. Yani bir anlamda Çin, Rusya'yı paralı askeri haline bile çevirebilir. Böylece Batı ile Rusya arasındaki çekişmeyi çok daha uzun bir vadeye yayıp Batı'ya yoğun bir maliyet çıkartabilir. Rusya çökmedikçe Batı, Çin'e dönemez. Ama hep bu tür örneklerde olduğu gibi Çin iş işten geçtikten sonra devreye girmeye kalkacaktır.
İkinci Dünya Savaşı öncesi nasıl Rusya, Polonya'ya destek vermediyse, nasıl İngiltere'nin Fransa'ya verdiği destek kısıtlı kaldıysa, nasıl ABD İngiltere ve Rusya'ya erken dönemlerde destek vermediyse bugün tüm ülkeler Çin de dahil kendi çıkarları doğrudan tehdit altına girmeden birbirine destek olmayacaktır.
Aslında bu ateşten kaçışın olmadığını herkes görse ona göre pozisyon alır diye düşünebilirsiniz ama öyle olmuyor işte. Devletler güvenlik sıralamalarını gayet rasyonel biçimde yapıyor, ama elde ettikleri sonuç pek de rasyonel olmak zorunda değil. Çünkü herkes aynı hesabı yapıyor ve sonuç herkes için kötü oluyor. Gerçekten ateşe düşmemeyi başarabilenler hariç. Çin kendini çok uzak sanıyor. Ama yanılıyor.
Yorum Yazın